Het Sars-CoV-2 besmet momenteel veel mensen, ook gevaccineerden zij het in een lichtere ziektevorm. Het komt dichterbij onze familie-en vriendenkring. Maar het virus besmet ook ons samenleven, meer dan we ons bewust zijn. Ik zou zelf durven stellen dat ons democratisch evenwicht tussen vrijheid en verantwoordelijkheid wankelt. Voor de antivaxers primeert de ingebeelde absolute vrijheid, voor een groot deel van de bevolking primeert nog altijd verantwoordelijkheid. In de betogingen tegen de vaccinverplichting en de Covid Pass sijpelt de geest door van een ‘anti-alles’ front.
Dit front beslaat een brede waaier burgers, van hun gelijk overtuigde antivaxers, fundamentalistische milieumilitanten die vaccinatie een inbreuk beschouwen van onze biologische natuur, tot ultrarechtse extremisten die de staat willen ontmantelen. ‘Het systeem faalt’ is de onderliggende slogan, en laten we nederig toegeven dat het systeem van overheid en administratie niet altijd zeer consequent en coherent heeft gehandeld in de pandemie aanpak (de jojostrategie is risicovol en weinig beginselvast!), en nog veel slordiger in de klimaat uitdaging. Wat ik aanvoel in de contacten die ik her en der op straat opvang is dat een proteststem zonder duidelijke argumentatie, een foertgedrag naar alles wat instelling en boven zichzelf beslist wordt, zich heimelijk infiltreert in geesten van mensen die in normale omstandigheden redelijk denken en ernaar handelen. De stemming kleurt grauw, de betuttelende camerahype maakt ons agressief. Zelf moet ik er soms tegen vechten als was het maar om niet mee te surfen in een depressieve bui.
De atmosfeer van gemengd wantrouwen tegen alle politieke beslissingen en wetenschappelijke adviezen is niet alleen te wijten aan de vallende bladeren, of de prijsstijging van essentiële levensmiddelen, maar is naar mijn mening tevens gebonden, zelfs deels veroorzaakt door aan de mythe van het nulrisico dat we sinds een decennium kweken. Wij eisen steriel leven, maar de realiteit oogst anders, alle beschermings-en veiligheidsmaatregelen ten spijt.
Een groeiend aantal onder ons loopt gemaskerd tussen de menigte om gelijkgezinden te vinden die onszelf troosten, maar ook om andersgezinden maar niet te moeten herkennen en ontmoeten. Men staat nog ver van een veralgemeende sociale fobie maar dit gevoel komt wel op bij een groeiend aantal burgers.
De reflex om voor elk risico dat we mislopen of zelf aanwakkeren (zoals zich niet te laten vaccineren) een zondebok te zoeken wakkeren we aan. ‘Wij’ hebben gelijk, de andersdenkende wordt verfoeilijk. En mits de mens de natuurlijke drang bezit om zich boosaardiger dan goedaardiger te gedragen, landt men in een samenleving die zich splitst in gelijk-en andersgezinden die zelf naar elkaar niet meer willen luisteren. Of men nu beweert dat de mens van nature uit goed of slecht is, is het toch uitzonderlijk dat een medisch probleem zoals een pandemie bijna uitmondt in gewelddadige opposities tussen verschillende opinies. Er moet een onderaards buikgevoel heersen van haat en misprijzen die de bovenhand nemen op geargumenteerde debatten met wetenschappelijke evidenties.
Ik hoor in mijn ontmoetingen opmerkingen zoals ‘men zou die antivaxers moeten opsluiten en isoleren’, ‘zelf laten betalen voor hun zorgen’, ‘elke antivaxer verplichten dagelijks een betaalde Covid test laten uitvoeren om zelf boodschappen te gaan doen’, etc. Ook ik ben van mening dat de antivaxer een domme egoïst maar ik ben slim genoeg om te weten dat mijn mening geen enkele antivaxer zal overtuigen! Waarom heeft de overheid zo lang gewacht om samen met een wetenschapper en elke dag opnieuw via alle mogelijke media alle pro’s en con’s van de vaccinatie pedagogisch uit te leggen? Dit vind ik erg. Nu moeten de burgers deze info zelf triëren via verklaringen, verplichtingen…hoeveel mensen zouden nu al weten dat het SARS-CoV-2 ons niet besmet via druppels maar via luchtdeeltjes of aerosols?
Wat veel ernstiger is zijn de morele dilemma’s die de zorgverlener confronteert. Met name de zorg vandaag en morgen te moeten spitsen op patiënten die er zelf voor gekozen hebben om een nutteloos risico te lopen ernstig ziek te worden. Ten nadele van de zorg voor even zware en dringende aandoeningen, zoals kwaadaardige tumoren, ernstige cardiovasculaire dreigingen, chronisch longlijden, metabolische ziekten die ontregeld raken…Recent nog lazen we getuigenissen van mensen die hun kankergezwel uitgesteld zien behandelen.
Dit nijpt pijnlijk in ons medisch geweten, echt, dit knaagt diep aan ons professioneel ethisch bewustzijn. Uit ervaring in zowel vredes-als oorlogschirurgie weet ik dat iedere patiënt of gekwetste even degelijk moet verzorgd worden, van de onschuldige burger tot de oorlogscrimineel of de terrorist. Ik heb dit ook altijd gerespecteerd maar ik geef eerlijk toe dat ik mij af en toe de vraag heb gesteld of ik mijn nobel chirurgisch beroep niet aan het verkrachten was als ik voor de keuze stond wie eerst te behandelen, het onschuldig kindje of de extremistische strijder. Ik zal ze allebei verzorgen maar eerst het kind.
In deze tijd van vierde golf staan de verpleegkundige, de intensivist, de urgentiearts, de huisarts, alsook de ziekenhuiszorg verantwoordelijken voor de keuze prioritaire behandeling te verlenen aan niet gevaccineerden die intensief moeten beademd en gereanimeerd worden ten nadele van de zovele zieken die wachten om hun even levensnoodzakelijke behandeling te laten doorgaan. U zult antwoorden dat de keuze zich niet stelt vermits de Covid ernstig zieken de facto in een IZ moeten opgenomen worden willen ze enige kans maken om te overleven. Dit is correct, een levensbedreigende situatie noopt onmiddellijke en intensieve zorg, maar ik blijf het als arts moeilijk hebben met het uitstel van zorg voor patiënten waar dit uitstel mogelijks hun leven zal inkorten of hun lijden verergeren.
Een oplossing zou zijn om binnen de campus van ziekenhuizen vocht en temperatuurbestendige tenten op te stellen, daarin de beademingsapparatuur te plaatsen met het nodige materiaal voor intensieve zorg. En wat met het personeel dat nu al uitvalt door ziekte of overdrive? Een nationale oproep naar alle gepensioneerde zorgverstrekkers om de zorg op te nemen die ze het best beheersen onder leiding van het benoemde en actieve ziekenhuispersoneel. Men kan wel een leger oproepen igv. terreur of natuurrampen, waarom niet in een ziekenhuis midden? We hebben met MSF-AZG in een aantal oorlogen zulk een dringende zorg moeten organiseren in speciale compounds. Waarschijnlijk wekt dit standpunt hoongelach op, omdat je zomaar niet in een vingerknip een bijkomende Covid compound kan toveren. Maar toch durf ik het te vermelden.
Ander punt: gaan we zoals in de eerste golf weerom familieleden en dichte verwanten verhinderen hun dierbaren mits de strikte voorzorgsmaatregelen te bezoeken om hun eenzaamheid wat te verlichten? Ik durf hopen dat zowel de overheden als de zorgdirecties van zowel ziekenhuis als rust- en woonzorgcentra dit minimaal verlangen naar troost en aanwezigheid zullen respecteren en dus georganiseerd bezoeken zullen toelaten.
Réginald Moreels
Humanitair chirurg
Gewezen Minister van Internationale samenwerking.
24-11-2021