Wij doen zeer frequent zendingen in Oost-Congo, Jan met Mama’s for Africa uit de regio Bukavu-Uvira, Réginald als chirurg in Beni, een gordiaanse knoopstad in een sinds bijna 20 jaar durend conflict in Noord-Kivu en destijds één van de 4 meest voortvarende regio’s in Congo. Een totaal vergeten conflict dat zijn verre oorsprong vindt in de genocides in Rwanda die een gigantische vluchtelingenstroom in Oost-Congo teweegbracht, nadien het oplaaiend dodelijk geweld van 2 oorlogen tussen 1996 en 2003 met wisselende allianties tussen het Kabila regime, Rwanda en Oeganda, een relatieve vermindering van de gevechten tussen 2004 en 2009, een nieuwe opstand van Congolese Tutsi militairen tegen Kabila gestart op 23 maart 2012 (M23 beweging) die Noord-Kivu totaal destabiliseren in hun strijd tegen de voormalige Hutu-rebellen (FDLR).

En sinds meer dan een decennium blijft deze regio een broeihaard van multipele moordbendes met veel kindsoldaten, een Oegandese moslim geïnspireerde rebellenbeweging ADF (Allied Democratic Forces), en ten slotte de diverse Maï-Maï groepen, autochtone Congolezen die vechten voor hun grondgebied en identiteit en zich daardoor onkwetsbaar voelen. Sinds de vele chirurgische missies in Beni is de toestand er niet op vooruit gegaan, het enige verschil is dat onthoofdingen en andere gruwelijkheden gretig door de sociale media worden verspreid om de bevolking nog wat meer te terroriseren. Daarbij komen vrij betrouwbare geruchten binnen die banden aanhalen tussen de ADF-rebellen en islam terreurorganisaties die elders in de wereld en de Sahel opereren. En dit ondanks het enorme sociaal en economisch potentieel dat Beni als transitstad vanuit Oeganda en Kenya in een nabije toekomst zou kunnen invullen.

Dit complex conflict, waarvan het aantal doden sinds 25 jaar geschat wordt op 6 miljoen (!!), botst op een ‘schuldige verstrooidheid en lafheid’ van de internationale gemeenschap. Het is revolterend dat een rijk land als Congo en speciaal Oost-Congo met zulke armoede te kampen heeft. De grootste paradox is dat de armoede bovengronds omgekeerd evenredig is met de rijkdom ondergronds. Het conflict sleept aan omdat er niemand, noch in Congo, Rwanda en Oeganda er baat bij heeft dat het stopt. En ook omdat Amerikaanse, Europese, Chinese en wie weet Russische privaat en publieke actoren er gigantisch veel munt uit slaan. Het gebied is namelijk de grootste bron van dé grondstof voor onze ICT, cybernetica, luchtvaart, wapentechnologie, met name coltan. Daarbij komen de duistere handels in goud, hout, cacao die veel militaire actoren en burgerlijke overheden en tussenpersonen enorm verrijken. De recente film ‘L’empire du silence’ van Thierry Michel doet naar adem snakken, spreekt en toont boekdelen.

Wij stellen de Koning en zijn Minister delegaties het volgende voor:
+ Naast de discussies over het koloniaal verleden, waarover de Koning in zijn moedige brief zijn spijt en schuldgevoel heeft geuit, moet OOK over Oost-Congo een ernstig en doordringend gesprek plaatsvinden met de President Tshisekedi en zijn regering. Naast de staat van beleg die momenteel in Noord-Kivu en Ituri werd uitgeroepen, moeten de Congolese machthebbers grote kuis houden in de blijvende corruptie die deze regio leegrooft. Dit is niet eenvoudig maar het kan wel via sancties en strenge controles van onkreukbare ambtenaren en civiele organisaties. Corruptie is een echte kanker die overal tot in de diepste lagen van de bevolking metastaseert.

+ Er moeten dringend discrete maar indringende diplomatieke contacten gelegd worden, onrechtstreeks of rechtstreeks tussen de diverse rebellen, de regering, de internationale gezanten. Wie weet is het zeer moedig bezoek van de Paus in Goma in juli een aanzet voor de Vaticaanse diplomatie om zich intensief in dit conflict te investeren; 

+ België kan dan als Europees centrumland en stichtend lid binnen de verschillende Europese Unie een pioniersrol spelen in het zenden van een gemengde parlementaire-experten delegatie, die mits bescherming, een geactualiseerd rapport internationaal kan aankaarten over de multi-dimensionele oorzaken van dit aanslepend conflict-duistere handel in mineralen, bewapening, werkloosheid vnl. van de jeugd, drieste rol van de 2 buurlanden Rwanda en Oeganda, corruptie van lokale en internationale lobby’s. Het Mapping rapport gaat vnl. over mensenrechtenschendingen maat peilt onvoldoende naar de wortels van deze oorlog. Deze EU-missie zou een aantal voorstellen formuleren, die de basis vormen voor onderhandelingen tussen de EU en de DRC, de buurlanden, gesteund door een resolutie van de Veiligheidsraad.

+ Vermits de UN-vredesmacht, Monusco, de duurste ooit (1,5 miljard USD/jaar), alleen de moorden rapporteert maar ze in al die jaren nooit heeft voorkomen, vragen we ons af waarom een militaire blits operatie in deze regio niet zou kunnen opgezet worden. In 2003 werd de Eufor Artemis operatie gelanceerd om de etnische oorlog in Ituri een halt toe te roepen. Na 3 maanden heeft deze troepenmacht onder leiding van Frankrijk met België, UK, Zweden en Zuid-Afrika, de situatie in Bunia en Ituri gestabiliseerd. Een tijd geleden kwam ik in contact met de Kabinetschef van de EU Commissaris buitenland, Joseph Borell, die mij spijtig genoeg meldde dat de politieke prioriteit van de EU focust op de strijd tegen het Sahel terrorisme, en dat de ecologische prioriteit zich toespitst op het behoud van de biodiversiteit in het Virungawoud dat paalt aan de conflictregio’s in Oost-Congo.

Nu dezer weken Frankrijk en de EU troepen zich uit de Sahel deels terugtrekken en opnieuw ontplooien in Niger, is dit geen unieke opportuniteit om het conflict in Noord-en Zuid-Kivu aan te pakken? Weliswaar gefaseerd, kortdurend, zeer degelijk militair en diplomatiek voorbereid en door de Congolezen ten volle ondersteund.
Zijn deze voorstellen van 2 nederige maar wilskrachtige terreinwerkers irrealistisch, dromerig?
Neen, omdat de politieke wil, de diplomatieke ervaring, de militaire slagkracht van Europa aanwezig is en ze een rol betekent op het internationaal schaakbord. 
Neen, omdat België maar internationaal iets betekent als ze zich inzet voor het welzijn van de Congolezen, vermits de band tussen België en de DRC alle stormen van liefde-haat heeft getrotseerd.

Kortom als je vrede wil afdwingen, peace-enforcing in het UN Handvest, dan verbeter je automatisch op korte en middellange termijn het sociaal weefsel, de economische welvaart van miljoenen mensen die in Oost-Congo leven, moedeloos en gelaten, te gelaten…

Ten slotte nog een existentiële denkvraag: zijn we als mens geëvolueerd sinds de oermens, als we vernemen dat voor de oorlog in Oekraïne meer dan 3000 miljard in gesofisticeerd wapentuig wordt geïnvesteerd om andere mensen te vernietigen? Deze som zou miljarden mensen een basisinkomen kunnen geven…

Réginald Moreels, humanitair chirurg en gewezen Minister van Internationale Samenwerking.
Jan Goossens, paramedicus, directeur Mama’s for Africa en intredend directeur UNICHIR.